Çekirdek, hücrenin yaşamsal faaliyetlerini yöneten bir mekanizmadır. Çekirdeğin asıl görevi hücreyi yönetmek ve kalıtım bilgilerini taşıyarak hücre bölünmesini sağlamaktır. Bunun yanı sıra, çekirdeğin görevlerinden biri de genlerdeki özellikleri sonraki hücrelere aktararak kalıtsal devamlılığı sağlamaktır. Çekirdeği olmayan ya da çıkarılan hücreler yaşayamaz. Bakterilerde ve mavi yeşil alglerde çekirdek bulunmaz. Alyuvarlar ise çekirdeği bulunmadığı için bölünmez.

Çekirdek zarının çift katı bulunur. Üzerinde bulunan porlar, hücre zarındakilerden daha geniştir. Bu genişlik, mRNA ve tRNA'ların kolaylıkla geçmesini sağlar. Bazen çekirdek zarının dış kısmında ribozomlar görülebilir. Ayrıca çekirdek zarı, kromozomların sitoplazmaya dağılmasını ve bozulmasını önler. Hücre bölünürken çekirdek zarı erir ve kaybolur. Çekirdekçik, kromatin ipliğinin yoğunlaşmış halidir. Protein ve RNA bakımından oldukça zengindir. Çekirdek, hücre bölünmesi sırasında kaybolur ve sonra yeniden oluşturulur. Çekirdek plazması ise su, nükleotidler, RNA, ATP ve enzimlerden oluşur. Kromatin iplikler, çekirdeğin en önemli bölümleridir.

Kromatin iplikler, hücre bölünmesi sırasında kısalıp kalınlaşarak belirginleşir ve kromozom adını alır. Kromozomların görevleri, hücrenin yönetimini ve kalıtımı sağlamaktır. Her canlı türünde belirli sayıda kromozom bulunur ve bu sayılar zamanla değişmez. Bazı türlerde kromozom sayıları aynı olabilir, ancak bu çok önemli bir şey değildir. Önemli olan, kromozomlar üzerindeki şifrelerin benzer olmasıdır. İnsanlarda 46 kromozom varken, aynı sayıda kromozom kurtbağı bitkisinde ve moli balığında da bulunur. Ancak görüldüğü üzere, üçü de birbirinden çok farklı canlı türleridir. Bazı türlerde, bağırsak kurdununda sadece 2 adet kromozom bulunurken, bir tür eğrelti otunda 1500 adet kromozom bulunur. Ancak bağırsak kurdu hayvan olmakla daha mükemmel sayılır.

Bölünmenin, büyümenin ve onarımın denetim noktası hücre çekirdeğidir. Kalıtım materyali ile bazı organik ve inorganik maddeleri kapsamaktadır. Hücrenin yaşamını devam ettirebilmesi için hücre çekirdeğinin mutlaka olması gerekir. Örnek olarak, çekirdeği çıkarılan bir amip birkaç gün sonra ölür. Çekirdek, içinde kromozomları bulunduran bir organeldir. Bu kromozomları meydana getiren genler, hücredeki protein sentezini ve dolayısıyla proteinlerin yapısını belirler. Bu bilgiler hücreye RNA'lar aracılığıyla iletilir.

İlkel hayvan ve bitkilerde zarla çevrilmiş belirli bir çekirdek yoktur, ancak kromatin iplik sitoplazma içerisinde mevcuttur. En ilkel canlı olan virüslerin kalıtsal materyali ise bir RNA ya da bir DNA zincirinden oluşur.

Genel olarak her canlı hücrede (alyuvarlar hariç) bir çekirdek bulunur. Bazı istisnalar vardır: Paramesyumda bir büyük bir de küçük olmak üzere iki çekirdek bulunurken, Foraminifera'da birçok çekirdek bulunur. Memeli hayvanların karaciğer hücrelerinde de iki çekirdek yer alır.

Çekirdek, hücrenin birçok önemli fonksiyonunu yerine getirir:

Çekirdeğin bu görevleri, hücrenin sağlıklı bir şekilde büyümesi, gelişmesi ve çoğalması için hayati önem taşır. Çekirdek, hücrenin merkezi komuta ve kontrol merkezi olarak işlev görür ve hücre içindeki diğer organellerle sürekli bir iletişim halindedir.

Çekirdek, evrimsel süreçte eukaryotik hücrelerin prokaryotik hücrelerden ayrılmasında kritik bir rol oynamıştır. Çekirdek sayesinde genetik materyal daha iyi korunmuş ve hücresel işlevler daha karmaşık hale gelmiştir. Bu, organizmaların daha karmaşık ve çeşitli formlar geliştirmesine olanak tanımıştır.